Unikaj ryzyka! Prawo autorskie we współpracy z agencją marketingową – jak regulować współpracę, by nie narażać swojego biznesu?

Wyobraź sobie, że prowadzisz restaurację „Smak Tajemnicy”. Twoje menu jest jak zbiór oryginalnych dzieł – każda potrawa jest unikalna. Odnosisz sukces, otwierasz kolejne lokale. Niestety, nie możesz być wszędzie, nie zrobisz wszystkiego sam. Dlatego upewniasz się, że w kolejnych lokalach Twoje menu jest sygnowane Twoim nazwiskiem. Definiujesz nie tylko dzieło, ale również autora – starasz się chronić tę wspaniałą unikalność, chcesz by wszyscy wiedzieli, że to co spożywają to zaprojektowane przez Ciebie idealne dania. Gdybyś tego nie zrobił, byłoby to jak pozwolenie każdemu kucharzowi na kopiowanie i modyfikację Twojego menu. Bez jasnych przepisów, zasad, Twoje specjalne potrawy mogą stać się powszechne i tracić na wartości.

Tak samo przy podejmowaniu współpracy z agencją marketingową czy innym (szczególnie) kreatywnym podmiotem – musicie wzajemnie rozumieć i chronić to, co unikalne, tak byście Ty i Twój lokal mogli pozostać wyjątkowi na rynku.

Jak wspomniałem we wstępie, pojęcie “prawo autorskie” jest na tyle szerokie i pojemne, że nie warto wchodzić w tym krótkim artykule czym tak naprawdę jest, niemniej z definicji warto podkreślić co jest przedmiotem ochrony prawa autorskiego – a mianowicie cytując na przepisem: każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Ta definicja odnosić może się do każdej działalności istot żywych (jako ciekawostkę warto podkreślić, że prawo autorskie nie chroni tylko działalności człowieka, ale także np. zwierząt), niemniej skupmy się może jak omawiany kontekst może wiązać się z usługami zewnętrznymi dla restauracji.

Krótka charakterystyka znaczenia praw autorskich w marketingu.
Prawa autorskie w marketingu restauracji, pełnić będą kluczową rolę – zapewniają ochronę oryginalnym treściom i kreatywnym rozwiązaniom, które oddzielają Twoją markę od innej. Oto kilka aspektów, w których prawa autorskie są szczególnie istotne:

Znaczenie umów jako narzędzi do regulowania praw autorskich.

Ogólnie rzecz ujmując – umowy stanowią podstawę dla wielu transakcji biznesowych, w tym dla relacji prawnoautorskich między restauracją jako klientem, a agencją marketingową jako wykonawcą. W tym kontekście warto podkreślić ich kluczowe znaczenie:

W skrócie, umowy między restauracją a agencją marketingową stanowią istotne narzędzie do regulowania praw i obowiązków obu stron. Pozwalają one na budowanie transparentnych, profesjonalnych relacji biznesowych, które służą osiągnięciu oczekiwanych wyników marketingowych – warto zadbać o więc nie tylko o to by były możliwie kompletne i przemyślane, ale także rzetelne.

Prawa autorskie odnoszą się do praw, które twórca ma do swojej pracy. Dwie główne metody, za pomocą których można udostępnić swoją pracę innym, to przekazanie praw autorskich i udzielenie licencji. Choć obie metody pozwalają na korzystanie z dzieła przez inne osoby lub podmioty, istnieją istotne różnice między nimi:

Przekazanie praw autorskich:

Udzielenie licencji

Podsumowując, główna różnica polega na tym, że przekazanie praw autorskich jest całkowitym przeniesieniem tych praw na inną osobę lub podmiot, podczas gdy udzielenie licencji jest jedynie zezwoleniem na korzystanie z dzieła w określony sposób, bez przenoszenia pełni praw. W tym miejscu należy przytoczyć ogólną regułę, która powinna przyświecać regulowaniu praw autorskich np. we współpracy z agencją reklamową: nie można przekazać więcej praw niż się samemu posiada. W tej prostej zasadzie trzeba podkreślić sens – jeżeli agencja w ramach obsługi korzysta ze zdjęć na licencji, to nie może przekazać restauracji praw autorskich, a jedynie licencję w wymiarze w którym sama ją nabyła. Na pierwszy rzut oka to skomplikowana konstrukcja, ale pomimo jej pokomplikowania warto mieć ją z tyłu głowy by uniknąć ewentualnych naruszeń.

Trochę jak mantrę powtarzam od początku artykułu, że materia prawa autorskiego jest zbyt szeroka, by omówić ją w pełni w artykule. W razie wyraźnych wątpliwości zawsze najlepiej skonsultować zapisy dotyczące praw autorskich z prawnikiem, który będzie mógł je zrozumiale wyjaśnić. Niemniej mam nadzieję, że będzie mógł stanowić uproszczoną listę rzeczy, o których warto pamiętać podpisując umowę na działania natury kreatywnej:

To rzecz jasna tylko kilka z elementów, które warto wyraźnie i wprost wyartykułować w umowie, tak aby efekty współpracy nie narażały nas na ewentualne nieprzyjemności związane z niedopilnowaniem tych kwestii.

Od kilku miesięcy w sposób dość powszechny, wręcz codziennie słyszy się o wykorzystywaniu sztucznej inteligencji – z angielskiego artificial intelligence (AI). W branży kreatywnej, a do tej należy działalność większej części usługodawców marketingowych można już niemal mówić, że AI stanowi nieodłączne narzędzie pracy. Ten stan rzeczy pociąga za sobą konsekwencję w postaci uregulowania praw autorskich do wytworów sztucznej inteligencji. Niestety krajowy prawodawca, jak to zwykle bywa nie nadąża za rozwojem technologii. Dlatego próżno szukać tutaj ustawowych rozwiązań, tym niemniej spoglądając na inne porządki prawne – np. w Stanach Zjednoczonych zapadają pierwsze wyroki dotyczące ochrony praw do dzieł stworzonych przez AI – tutaj parafrazując ludowe porzekadło: na dwoje babka wróżyła – objęcie wytworów AI ochroną jest zazwyczaj uzależnione od odpowiedniej argumentacji strony wnoszącej sprawę do sądu lub jej braku.

Wróćmy jednak na “nasze podwórko”. W myśl przepisów obowiązującej w Polsce ustawy regulującej prawo autorskie – wytwory sztucznej inteligencji nie są uznawane za utwory, a co za tym idzie nie podlegają ochronie. Nie przysługują twórcom narzędzi AI ani użytkownikom takich narzędzi. W myśl powyższego warto dowiedzieć się czy podmiot z którym podejmujemy współpracę korzysta z czystych materiałów generowanych przez sztuczną inteligencję i jak je wykorzystuje we współpracy z Twoją marką. Narzędzia oparte na sztucznej inteligencji i maszynowym uczeniu mają często tendencję do wykorzystywania całych fragmentów cudzych utworów oraz przypisywaniu sobie ich autorstwa, w związku z tym należy brać poprawkę na to, że korzystanie z ich wytworów bezrefleksyjnie może wiązać się z naruszeniem praw autorskich osób trzecich. Nie znaczy to jednak, że korzystanie przez agencję marketingową z AI to coś złego – wręcz przeciwnie, ale tylko w sytuacji, gdy wytwory te są przez podmiot je wykorzystujący kontrolowane.

Współczesny świat, w którym dominuje technologia i cyfrowa komunikacja, przynosi ze sobą ogromne możliwości w zakresie tworzenia i dystrybucji treści. Wraz z tym rozwojem jednak pojawiają się skomplikowane kwestie związane z prawami autorskimi, które mogą prowadzić do konfliktów oraz potencjalnych sankcji prawnych. Zrozumienie i prawidłowe zarządzanie prawami autorskimi jest zatem kluczem do sukcesu wielu przedsięwzięć i współprac. Niemniej jednak, niezależnie od tego, czy jesteś restauratorem, artystą czy właścicielem agencji reklamowej, istnieje kilka pułapek związanych z prawami autorskimi, których warto znać i unikać. by wystrzec się kosztownych i czasochłonnych błędów.

Niejasne sformułowania w umowie.

Niejasność w umowach (w tym, w kwestii praw autorskich) bywa źródłem konfliktów, a nierzadko także poważnych konsekwencji. Niepewność co do własności praw autorskich, niejasności dotyczące tego, w jaki sposób i gdzie materiały powstałe w ramach współpracy mogą być wykorzystywane, brak regulacji w zakresie wykorzystywania bez odpowiedniej licencji przez podmioty trzecie, którym na przykład zlecamy inne działania – to tylko kilka elementów, których niedoprecyzowania należy unikać. W tym miejscu warto podkreślić także, że bardzo ważne jest, aby umowa była spisana zrozumiałym dla wszystkich stron językiem oraz dookreślona w sposób policzalny – tak by nie pozostawiać wątpliwości. Jeżeli po przeczytaniu umowy pozostają u Ciebie poważne wątpliwości w tej materii, to na pewno warto skonsultować jej zapisy z prawnikiem.

Brak zapisów dotyczących zmian w zakresie praw autorskich.

Powszechnie popełnianym błędem jest też nie zawieranie w umowach współpracy uregulowań dotyczących zmian w zakresie korzystania z praw autorskich. Najbardziej popularne są tutaj sztywno ustalane pola eksploatacji – na przykład umawiasz się z fotografem, że wykonane przez niego zdjęcia dań będą wykorzystywane do celów marketingu w internecie, po czym to samo zdjęcie chciałbyś wykorzystać w materiale drukowanym dotyczącym nowej promocji Twojego lokalu. Brak regulacji niestety nie oznacza, że możesz dowolnie i według własnego uznania korzystać ze zdjęcia. W tym wypadku należałoby zawrzeć odrębną umowę regulującą nowe pole eksploatacji przedmiotowego zdjęcia. Najlepszym rozwiązaniem byłoby ustalenie w pierwotnej umowie zasad na jakich można rozszerzyć pola eksploatacji o kolejne. Rozszerzanie pól eksploatacji zdaje się być szczególnie ważne w myśl galopującego rozwoju technicznego, który coraz szybciej dostarcza nam kolejnych metod wykorzystywania utworów.

Nieuregulowanie kwestii związanych z wykorzystaniem dzieł po zakończeniu współpracy.

To chyba najczęstszy błąd spotykany w umowach współpracy marketingowej. Brak uregulowań w sytuacji, w której współpraca z agencją dobiega końca. Formalnie w przypadku braku przekazania praw autorskich, czy udzielenia licencji na materiały powstałe w ramach współpracy traci się prawa do materiałów reklamowych, które powstały w ramach zakończonej współpracy – to najczęściej też jeden z bardziej dotkliwych błędów popełnianych przez klientów agencji, często wychodzących z mylnego założenia, że skoro płacą za obsługę agencji, to wszelkie powstałe w jej wyniku utwory są od razu ich własnością. Niestety, brak uregulowań w umowie czy innej formie pisemnej przekazanie praw autorskich do tak powstałych utworów powoduje, że nie możemy mieć co do nich żadnych roszczeń. Dlatego tak ważne jest dopilnowanie kwestii przekazania praw autorskich do utworów powstałych w ramach współpracy.

Precyzyjne zapisy umowy są kluczowym elementem w zakresie praw autorskich, we współpracy marketingowej między restauracjami a agencjami marketingowymi czy innymi twórcami. Z uwagi na fakt, że twórczość intelektualna staje się nieodłącznym elementem działań marketingowych, zarówno restauracje, jak i twórcy muszą dokładnie określać zakres wykorzystywania materiałów, które są przedmiotem ich współpracy. Co zatem zyskujemy, regulując omawiane w artykule kwestie:

Na co warto zwrócić uwagę przy regulowaniu współpracy w zakresie praw autorskich.

Jeżeli nie jesteś czegoś pewien – zasięgnij rady specjalisty: warto poradzić się prawnika specjalizującego się w prawie autorskim, aby upewnić się, że umowa jest precyzyjna i chroni obie strony.

Określenie zakresu praw do tworzonych i wykorzystywanych materiałów: należy jasno określić, które materiały są chronione prawami autorskimi czy licencją, a także: jak, kiedy oraz gdzie mogą być wykorzystywane. Ustalenie możliwości rewizji: W umowie powinna być klauzula umożliwiająca przegląd i renegocjację warunków, w przypadku gdy okoliczności się zmienią np. powstaną nowe pola eksploatacji.

And the last but not least: Zrozumienie konsekwencji – zagadnienia ochrony prawnoautorskiej zdają się być przez wielu przedsiębiorców lekceważone. Decydując się na współpracę opiewającą na pracę twórczą, a więc związaną z prawami autorskimi należy mieć na uwadze dalekosiężne konsekwencje, jakie dla każdej ze stron wiążą się z naruszeniami dotyczącymi tych praw. Brak odpowiednich regulacji, czy lekceważenie praw osób trzecich może być katastrofalne w skutkach biznesowych, ważne jest więc aby wszystkie strony umowy rozumiały jakie konsekwencje pociągnąć mogą za sobą poczynione naruszenia – w tym kontekście właściwie rozumienie tego co nam grozi jest najlepszym sposobem na unikanie potencjalnego ryzyka.